Madde bağımlılığı, Dünya Sağlık Örgütü’ne (WHO) göre dünya genelinde milyonlarca insanın yaşamını doğrudan tehdit eden bir halk sağlığı sorunu. Türkiye Uyuşturucu ve Uyuşturucu Bağımlılığı İzleme Merkezi (TUBİM) raporlarına göre, gençler arasında bağımlılığın en önemli sebepleri arasında merak, sosyal çevre etkisi ve stresle baş etme güçlüğü yer alıyor. Bu noktada, özellikle gençleri bağımlılıktan uzak tutabilecek koruyucu faktörler büyük önem taşıyor. Bunlardan biri de ekstrem sporlar.
Doğal Adrenalin, Doğal Mutluluk
Yapılan araştırmalar, sporun özellikle ekstrem sporların beyinde dopamin, serotonin ve endorfin gibi mutluluk hormonlarının salgılanmasını artırdığını gösteriyor (Legrand & Heuze, 2007). Yamaç paraşütü, dağcılık, rafting veya dalış gibi sporlar kişiye yoğun bir heyecan ve tatmin duygusu sunuyor. Bu da, bireyin yapay yollarla haz aramasının önüne geçebiliyor.
Aidiyet ve Sosyal Koruma
Sosyal psikoloji alanındaki çalışmalar, aidiyet duygusu güçlü olan bireylerin madde kullanımına yönelme olasılığının daha düşük olduğunu gösteriyor (Baumeister & Leary, 1995). Ekstrem spor kulüpleri ve toplulukları gençlere sağlıklı bir sosyal çevre, dayanışma ve paylaşım kültürü sunuyor. Bu da riskli arkadaş çevrelerinden uzak durmayı kolaylaştırıyor.
Özgüven ve Özdenetim
Spor psikolojisi araştırmalarına göre, riskli sporlarla uğraşan bireylerde özgüven, sorumluluk bilinci ve stresle başa çıkma becerileri daha yüksek bulunuyor (Breivik, 2010). Yani ekstrem sporlar sadece fiziksel değil, psikolojik açıdan da bağımlılığa karşı güçlü bir “koruyucu kalkan” işlevi görüyor.
Sadece Futbol Değil: Sporun Çeşitliliği
Türkiye’de spor denilince genellikle futbol akla gelse de, spor sadece futboldan ibaret değil. Özellikle belediyeler ve yerel yönetimler gençlere alternatif spor dallarını da sunmalı.
- Sportif havacılık: Yamaç paraşütü, yelkenkanat, hava modelciliği
- Su sporları: Yelken, kano, rafting
- Doğa sporları: Trekking, tırmanış, dağ bisikleti
Bu branşlar gençlere farklı kimlikler, aidiyetler ve başarı hikâyeleri sunarak madde bağımlılığının önlenmesinde önemli rol oynuyor.
Sonuç
Bilimsel araştırmalar gösteriyor ki spor, özellikle de ekstrem sporlar, bağımlılığın önlenmesinde güçlü bir koruyucu faktör. Doğal yolla haz yaşamak, sağlıklı sosyal çevre kazanmak, özgüven ve özdenetim geliştirmek gençleri riskli alışkanlıklardan uzaklaştırıyor. Ancak spor tek başına yeterli değil; aile desteği, eğitim ve toplumsal bilinçlendirme ile birlikte etkili bir stratejiye dönüşüyor.
Bu nedenle, bağımlılıkla mücadele politikalarında ekstrem sporların daha fazla desteklenmesi hem gençlik hem de toplum sağlığı için kritik bir gereklilik.
Kaynaklar:
- Legrand, F., & Heuze, J.P. (2007). Antidepressant effects associated with different exercise conditions in participants with depression: a pilot study. Journal of Sport and Exercise Psychology.
- Baumeister, R. F., & Leary, M. R. (1995). The need to belong: desire for interpersonal attachments as a fundamental human motivation. Psychological Bulletin.
- Breivik, G. (2010). Trends in adventure sports in a post-modern society. Sport in Society.
- TUBİM (Türkiye Uyuşturucu ve Uyuşturucu Bağımlılığı İzleme Merkezi) 2022 Raporu.
